ဤဆလိုက်သည် ပညာရေးနှင့် အာဟာရဆိုင်ရာ ဆက်နွယ်မှုကို အလေးပေးထားပြီး ရေရှည်တည်တံ့သော အာဟာရရလဒ်များရရှိရန်အတွက် ဘက်ပေါင်းစုံမှ ချဉ်းကပ်ရန် အကြံပြုထားသည်။

Recommendations (အကြံပြုချက်များ)

1. Transform nutrition education into a lifelong learning pursuit

   • အာဟာရပညာရေးကို တစ်သက်တာလုံး လေ့လာသင်ယူရမည့် ဘာသာရပ်အဖြစ် ပြောင်းလဲပါ။

   • သီအိုရီပိုင်းဆိုင်ရာ သင်ယူမှုနှင့် လက်တွေ့အတွေ့အကြုံပိုင်းဆိုင်ရာ သင်ယူမှုကို ဟန်ချက်ညီအောင် ပေါင်းစပ်ပါ။

   • လူမှုရေးဖိအားပေးမှုများ သို့မဟုတ် အရှက်ရစေသည့် မက်ဆေ့ချ်များ မပါဝင်ဘဲ မီဒီယာလှုပ်ရှားမှုများတွင် ထည့်သွင်းပါ။

2. Place schools at the centre of efforts to influence sustainable nutrition outcomes

   • ရေရှည်တည်တံ့သော အာဟာရရလဒ်များ ရရှိစေရန် ကြိုးပမ်းရာတွင် ကျောင်းများကို ဗဟိုပြုပါ။

   • ကျောင်းသုံး အစားအစာ အစီအစဉ်များကို ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာနှင့် အာဟာရပြည့်ဝသော၊ ဒေသထွက်ကုန်များကို အသုံးပြုကာ ပေါင်းစပ်ပါ။

   • အာဟာရပညာရေးကို လုံလောက်သော အာဟာရဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်မှုဖြင့် ပေါင်းစပ်ပြီး အစားအသောက်ပတ်ဝန်းကျင်ကို ပိုမိုကောင်းမွန်အောင် ဆောင်ရွက်ပါ။

3. Adopt a multisectoral approach to deliver effective nutrition interventions

   • ထိရောက်သော အာဟာရဆိုင်ရာ ကြားဝင်ဆောင်ရွက်မှုများ ဆောင်ရွက်ရန်အတွက် ကဏ္ဍပေါင်းစုံမှ ချဉ်းကပ်မှုကို လက်ခံကျင့်သုံးပါ။ (ဥပမာ- ကျန်းမာရေး၊ ပညာရေး၊ စိုက်ပျိုးရေး စသည့် ကဏ္ဍများ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်း)

4. Build professional capacity through education and training to deliver on nutrition objectives

   • အာဟာရဆိုင်ရာ ရည်မှန်းချက်များကို အကောင်အထည်ဖော်နိုင်ရန် ပညာရေးနှင့် လေ့ကျင့်ရေးမှတစ်ဆင့် ပညာရှင်များ၏ စွမ်းဆောင်ရည်ကို တည်ဆောက်ပါ။

5. Monitor the relationship between education and nutrition through the life cycle

   • ဘဝတစ်လျှောက်လုံး ပညာရေးနှင့် အာဟာရကြား ဆက်နွယ်မှုကို စောင့်ကြည့်လေ့လာပါ။ (ဥပမာ- ကလေးဘဝမှစ၍ အရွယ်ရောက်သည်အထိ ပညာရေးက အာဟာရအပေါ် မည်သို့သက်ရောက်သည်ကို လေ့လာခြင်း)

ဤအကြံပြုချက်များသည် အာဟာရကို မြှင့်တင်ရန်အတွက် ပညာရေး၏ အခန်းကဏ္ဍကို အလေးပေးထားပြီး ဘက်ပေါင်းစုံမှ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု၏ အရေးကြီးပုံကို ဖော်ပြထားသည်။

မင်္ဂလာပါရှင်။ ဒီနေ့ ကျွန်မတို့ ပြောပြပေးမှာကတော့ ကျွန်မတို့ရဲ့ နေ့စဉ်ဘဝနဲ့ အလှမ်းမဝေးတဲ့ ဒေသတွင်းဈေးကွက်တွေ (Territorial Market) မှာ အစားအသောက် ဘေးအန္တရာယ်ကင်းရှင်းရေး (Food Safety) က ဘယ်လောက်အရေးကြီးလဲဆိုတဲ့အကြောင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

ကျွန်မတို့ရဲ့ ဒေသတွင်းဈေးတွေဟာ လတ်ဆတ်တဲ့ ဟင်းသီးဟင်းရွက်၊ သစ်သီးဝလံ၊ အသားငါး၊ ကုန်ခြောက်စတဲ့ အစားအသောက်တွေကို အလွယ်တကူ ဝယ်ယူရရှိနိုင်တဲ့ နေရာတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ဒီဈေးတွေဟာ ဒေသခံ တောင်သူလယ်သမားတွေ၊ လုပ်ငန်းရှင်ငယ်လေးတွေကို ထောက်ပံ့ပေးပြီး ဒေသရဲ့ စီးပွားရေးနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုကိုပါ အထောက်အကူပြုပါတယ်။

ဒါပေမယ့် အရေးကြီးဆုံးကတော့ ဒီဈေးတွေကနေ ဝယ်ယူတဲ့ အစားအသောက်တွေ ဘေးကင်းလုံခြုံဖို့ပါပဲ။ အကယ်၍ အစားအသောက်တွေဟာ သန့်ရှင်းမှုမရှိဘူး၊ မှန်ကန်စွာ ကိုင်တွယ်ထားခြင်းမရှိဘူးဆိုရင် ကျွန်မတို့ရဲ့ ကျန်းမာရေးကို ထိခိုက်စေနိုင်တဲ့ ဘက်တီးရီးယားတွေ၊ ဗိုင်းရပ်စ်တွေ၊ မှိုတွေနဲ့ အဆိပ်အတောက်တွေ ပါဝင်လာနိုင်ပါတယ်။

ဘာကြောင့် ဒေသတွင်းဈေးကွက်တွေမှာ အစားအသောက် ဘေးအန္တရာယ်ကင်းရှင်းရေး (Food Safety) က အရေးကြီးတာလဲ။

၁။ ကျန်းမာရေးကို ကာကွယ်ပေးတယ်။

* မသန့်ရှင်းတဲ့ အစားအသောက်တွေ စားမိရင် အစာအဆိပ်သင့်တာ၊ ဝမ်းလျှောတာ၊ အသည်းရောင်တာ၊ သွေးဝမ်းသွားတာ စတဲ့ ရောဂါတွေ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ Food Safety ကောင်းမွန်မှ ဒီလိုရောဂါတွေကနေ ကာကွယ်ပေးနိုင်ပါတယ်။

* အထူးသဖြင့် ကလေးငယ်တွေ၊ သက်ကြီးရွယ်အိုတွေနဲ့ ကိုယ်ခံအားနည်းသူတွေအတွက် အစားအသောက် ဘေးအန္တရာယ်ကင်းရှင်းရေး (Food Safety) က ပိုပြီး အရေးကြီးပါတယ်။

၂။ အစားအသောက် အလေအလွင့် နည်းပါးစေတယ်။

* မှန်ကန်စွာ ထိန်းသိမ်းထားခြင်းမရှိတဲ့ အစားအသောက်တွေဟာ အလွယ်တကူ ပုပ်သိုးပျက်စီးနိုင်ပါတယ်။ အစားအသောက် ဘေးအန္တရာယ်ကင်းရှင်းရေး (Food Safety) စည်းမျဉ်းတွေကို လိုက်နာခြင်းအားဖြင့် အစားအသောက်တွေရဲ့ သက်တမ်းကို ရှည်စေပြီး အလေအလွင့် နည်းပါးစေပါတယ်။

၃။ စီးပွားရေးကို အထောက်အကူပြုတယ်။

* စားသုံးသူတွေက ဈေးကွက်မှာ ရောင်းချတဲ့ အစားအသောက်တွေ ဘေးကင်းတယ်လို့ ယုံကြည်စိတ်ချမှ ဒီဈေးတွေကို ပိုပြီး အားပေးလာမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါမှ ဈေးသည်တွေရဲ့ စီးပွားရေး တိုးတက်ပြီး ဒေသရဲ့ စီးပွားရေးလည်း ကောင်းမွန်လာမှာပါ။

* အစားအသောက်ကြောင့် ရောဂါဖြစ်ပွားမှုတွေ နည်းသွားရင် ဆေးဖိုးဝါးခ ကုန်ကျတာတွေ သက်သာပြီး နိုင်ငံရဲ့ ကုန်ထုတ်စွမ်းအားကိုပါ မြှင့်တင်ပေးနိုင်ပါတယ်။

၄။ ယုံကြည်မှု တည်ဆောက်ပေးတယ်။

* ရောင်းချသူနဲ့ ဝယ်ယူသူကြားမှာ ယုံကြည်မှုရှိဖို့ အစားအသောက် ဘေးအန္တရာယ်ကင်းရှင်းရေး (Food Safety) က အဓိကပါပဲ။ ဈေးသည်တွေက သန့်ရှင်းပြီး ဘေးကင်းတဲ့ အစားအသောက်တွေကို ရောင်းချခြင်းအားဖြင့် စားသုံးသူတွေရဲ့ ယုံကြည်မှုကို ရရှိစေပါတယ်။

ဒေသတွင်းဈေးကွက်တွေမှာ Food Safety အတွက် ဘယ်လိုလုပ်ဆောင်သင့်လဲ။

စားသုံးသူများအတွက် (ကျွန်မတို့ ဘာတွေ လုပ်နိုင်လဲ)

• သန့်ရှင်းလတ်ဆတ်မှုကို ကြည့်ပါ- အသီးအနှံ၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်တွေ၊ အသားငါးတွေ ဝယ်တဲ့အခါ လတ်ဆတ်မှုရှိမရှိ၊ ပုပ်သိုးညစ်ညမ်းနေခြင်း ရှိမရှိ သေချာကြည့်ပါ။

• သန့်ရှင်းသောဆိုင်ကို ရွေးပါ- ရောင်းချတဲ့ ဆိုင်က သန့်ရှင်းမှုရှိမရှိ၊ ဈေးသည်ရဲ့ လက်တွေ သန့်ရှင်းမှုရှိမရှိ၊ ပတ်ဝန်းကျင် သန့်ရှင်းမှုရှိမရှိကို သတိထားကြည့်ပါ။

• စနစ်တကျ ကိုင်တွယ်ပါ- အိမ်ရောက်တဲ့အခါ အစားအသောက်တွေကို ချက်ချင်း ရေခဲသေတ္တာထဲ ထည့်ပါ။ အသားစိမ်းငါးစိမ်းတွေကို ဟင်းသီးဟင်းရွက်တွေနဲ့ သီးသန့်ခွဲထားပါ။

• စနစ်တကျ ချက်ပြုတ်ပါ- အစားအသောက်တွေကို စနစ်တကျ သန့်စင်ပြီး ကျက်အောင် ချက်ပြုတ်စားသုံးပါ။

• လက်ကိုဆေးပါ- အစားအသောက် မကိုင်တွယ်မီနှင့် ကိုင်တွယ်ပြီးတိုင်း ဆပ်ပြာနှင့် ရေဖြင့် စနစ်တကျ လက်ကို ဆေးကြောပါ။

ရောင်းချသူများအတွက် (ရောင်းချသူတွေ ဘာတွေ လုပ်နိုင်လဲ)

• သန့်ရှင်းမှု အမြဲထိန်းသိမ်းပါ- ကိုယ်တိုင် သန့်ရှင်းမှုရှိရမယ်။ ရောင်းချတဲ့နေရာ၊ ပစ္စည်းကိရိယာတွေ၊ အစားအသောက်တွေကို သန့်ရှင်းအောင် အမြဲထားရပါမယ်။

• ကုန်ပစ္စည်းများကို စနစ်တကျ ထိန်းသိမ်းပါ- အပူချိန်ထိန်းသိမ်းရမယ့် ပစ္စည်းတွေကို သေချာ ထိန်းသိမ်းပါ။ ပုပ်သိုးလွယ်တဲ့ ပစ္စည်းတွေကို ရေခဲပုံးထဲ ထည့်ထားတာမျိုး လုပ်ပါ။

• ပိုးမွှားထိန်းချုပ်ပါ- ယင်ကောင်၊ ကြွက်၊ ပိုးဟပ် စတဲ့ ပိုးမွှားတွေ ဈေးထဲကို မဝင်အောင် ကာကွယ်ပါ။

• သက်တမ်းစစ်ဆေးပါ- ကုန်ပစ္စည်းတွေရဲ့ သက်တမ်းကုန်ဆုံးရက်တွေကို စစ်ဆေးပြီး သက်တမ်းလွန်တာတွေ မရောင်းချမိအောင် ဂရုစိုက်ပါ။

• အသိပညာ မြှင့်တင်ပါ- အစားအသောက် ဘေးအန္တရာယ်ကင်းရှင်းရေး (Food Safety) နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အသိပညာတွေကို လေ့လာပြီး လိုက်နာပါ။

နိဂုံးချုပ်အနေနဲ့ ပြောရမယ်ဆိုရင် ဒေသတွင်းဈေးကွက်တွေကနေ ဝယ်ယူတဲ့ အစားအသောက်တွေ ဘေးကင်းလုံခြုံဖို့ဆိုတာ ကျွန်မတို့အားလုံးရဲ့ တာဝန်ဖြစ်ပါတယ်။ စားသုံးသူတွေရော၊ ရောင်းချသူတွေပါ အစားအသောက် ဘေးအန္တရာယ်ကင်းရှင်းရေး (Food Safety) စည်းမျဉ်းတွေကို လိုက်နာခြင်းအားဖြင့် ကျွန်မတို့အားလုံး ကျန်းမာပျော်ရွှင်တဲ့ ဘဝတွေကို ပိုင်ဆိုင်နိုင်မှာ ဖြစ်ပါကြောင်း ပြောကြားရင်း နိဂုံးချုပ်အပ်ပါတယ်။

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်ရှင်။